اصطلاحات رایج در جوشکاری

جوشکاری به عنوان یکی از متداول‌ترین روش‌های ایجاد اتصال، معرفی می‌شود. ایجاد اشتغال و تحولات صنعتی را می‌توان یکی از ابتدایی‌ترین تأثیرات جوشکاری به حساب آورد. در نتیجه رشد اقتصادی برای این صنعت و محیط پیرامون آن فراهم می‌گردد. افزایش مهارت افراد و کشف استعدادها از دیگر نتایج آموزش جوشکاری است. صنعت ساختمان، صنایع نفت و گاز یا مواد شیمیایی، خودروسازی و بسیاری موارد دیگر، شاخه‌های استفاده از جوشکاری را تشکیل می‌دهند. همچنین می‌توان با وظایف جوشکار و جوشکاری در زندگی، بیشتر آشنا شد. آماده‌سازی قطعات، انتخاب روش مناسب برای جوش دادن، تنظیم درست دستگاه جوشکاری، استفاده بهینه، انجام جوشکاری و در نهایت نگهداری از تمامی تجهیزات، بخش مهمی از صنعت جوشکاری را تشکیل می‌دهند. در همه جای دنیا از جوشکاری برای ایجاد محافظت فلزات در مقابل زنگ‌زدگی و آلودگی نیز استفاده می‌گردد. اتصال دائم فلزات، بازسازی قطعات ریختگی، بهبود خواص قطعات، مقاصد هنری و بازسازی قطعات فرسوده دیگر نقش‌های این شاخه از صنعت هستند. بدون شک عدم وجود جوشکار حرفه‌ای در صنایع مختلف، اختلال بزرگی در راندمان کارهای بزرگ ایجاد می‌کند.

نظر به اینکه جوشکاری نقش پررنگی در صنایع مختلف بر عهده دارد، شایسته است با الفبای آن بهتر آشنا شوید. گفتنی است که دوره آموزش جامع جوشکاری قطعاً می‌تواند برای علاقه‌مندان این حوزه، راهگشای کاملی باشد. اما خواننده باید بداند این دانش در جوشکاری برق، گاز، پلاستیک و حتی جوشکاری زیر آبی و آرگون کاربرد دارد. توجه به این مطالب، ضمن اینکه بازار کار عالی این رشته را عیان می‌کند، پیام‌آور نکته دیگری نیز است. این‌که متقاضی جوشکاری باید در مراکز حرفه‌ای و وابسته به ارگان‌های آموزشی دوره ببیند تا اطلاعات جامع و دستی باز، جهت رویکرد مناسب در این حرفه را دارا باشد. در نگاه اول ممکن است این تصور به وجود آید که جوشکار تنها کافی است فلزات را به هم اتصال دهد. اما در واقعیت تسلط کافی بر دانش این حوزه، بسیار مهم و ضروری است. در ایران قدیم ما، ریخته‌گری به مرور زمان سبب توسعه صنعت جوشکاری شد. صنعتگران ذرات ریز طلا یا مس را با استفاده از حرارت به هم اتصال می‌دادند. در طی تاریخ، جوشکاری با اتصالات کامل‌تری که توسط ضربه‌های چکش‌های قدیمی و اتصال لبه‌های گداخته فلزات انجام می‌گرفت، ادامه پیدا کرد. در قرن بیستم شاخه‌های متعددی به این صنعت اضافه شد و فرایندهای جوشکاری ذوبی و غیر ذوبی پدید آمدند. این مطالب به عنوان تاریخچه ورود جوشکاری حرفه‌ای در کشور ما ایران، اهمیت دارند.

افرادی که تصمیم دارند وارد حرفه پردرآمد و جالب جوشکاری شوند باید اطلاعات لازم آن را فراگیرند. درست است که آموزش جوشکاری محدود به اصطلاحات اولیه آن نمی‌شود و قطعاً مستلزم دیدن دوره‌های تشریحی و عملی است. اما خالی از لطف نیست با لغت‌نامه مختص تکنولوژی جوشکاری، بیشتر آشنا شویم:

• Alloy یا آلیاژ (ترکیب دو یا چند عنصر که حداقل یکی از آن‌ها فلز است)

• ANSI به معنی مؤسسه ملی استاندارد آمریکا

• ANSI Z 49.1 یعنی استاندارد ایمنی جوشکاری، برش و فرایندهای وابسته

• ANSI Z 87.1 که استاندارد ایمنی شغلی و آموزش حفاظت چشم و صورت ترجمه می‌شود.

• API به معنی مؤسسه نفت آمریکا

• API 1104 یعنی استاندارد جوشکاری خط‌های ابتدایی جهت انتقال مواد نفتی

• Arc Blow که وزش قوس و انحراف قدس الکتریکی از فرایند اصلی (به دلیل نیروهای مغناطیسی) است.

• Arc Length به معنای طول قوس و فاصله میان نوک الکترود تا روی حوضچه مواد مذاب

• Arc Strike (لکه قوس)

• ASME همان انجمن مهندسین مکانیک آمریکا نام دارد.

• ASNT (انجمن تست‌های غیر مخرب آمریکا)

• AWS یعنی انجمن جوشکاری آمریکا

• AWS A1.1 به معنای دستورالعمل سیستم‌های اندازه‌گیری متریک در صنایع جوش

• AWS A3.0 (استاندارد واژه‌ها، کلمات و اصطلاحات جوشکاری)

• AWS D1.5 که استاندارد ساخت پل‌های فلزی جوشکاری شده تعریف می‌گردد.

• Bend Test (آزمایش خمش)

• Bevel (پخ)

• BMAW یعنی جوشکاری قوس فلزی برهنه

• Brazing Processes (واکنش‌های مربوط به لحیم‌کاری)

• Crack (ترک)

• Hammering (چکش‌کاری)

• Destructive Testing یعنی آزمایش‌های مخرب

• Ductility (انعطاف‌پذیری)

• GMAW که دربردارنده اصطلاحات مربوط به MIG و MAG (جوشکاری قوسی الکتریکی توسط پوشش گاز حفاظت شده) است.

• Incomplete Fusion (ذوب ناقص)

• ISO (استاندارد)

• EBW یعنی جوشکاری با پرتو الکترونی

• Reinforcement (گرده جوش)

• FCAW به معنای جوشکاری قوسی و تو پودری

• Hardness Testing (آزمایش سختی)

• Edge Joint یعنی اتصال لبه روی هم

• KASH (مشخصات بازرس جوش)

• Lamination (ورقه ورقه کردن)

• LBW (جوشکاری لیزری)

• MTC گواهی آزمایش مواد و MTR گزارش آزمایش مواد هستند.

• Spatter جرقه یا پاشش نام دارد.

• SCWI یعنی بازرس ارشد جوشکاری

• Soundness Testing (آزمایش سلامت)

• SW (جوشکاری زائده‌ای)

• Toughness (چقرمگی)

• Root Face به معنی پاشنه جوش

• Rolling (آهن‌کاری)

• Penetrate PT (مایعات قابل‌نفوذ)

• Plug or Slot Welds (جوش‌های کام یا دکمه‌ای)

• PQR (تأییدیه راهنمای جوشکاری)

• Weld Face (سطح جوش)

• Weld Toe (پنجه جوش)

• WPQR (ثبت صلاحیت و شایستگی جوشکار)

• WPS یعنی راهنمای جوشکاری

در این بخش تمام تلاش خود را به کار بردیم تا مجموعه‌ای از کلمات و عباراتی که در شرح فرایندهای جوشکاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، به مخاطب شناسانده شود. البته گفتنی است که این حوزه دارای اصطلاحات بی‌شماری است که در حوصله این مقال نمی‌گنجد. اما تلاش شد پرکاربردترین و پرمصرف‌ترین آنان برای علاقه‌مندان به نمایش در آید. برخی از این اصطلاحات در هنگام فرایند جوشکاری، برخی به هنگام عیب‌شناسی و آزمایش‌های مربوطه و قسمتی دیگر مربوط به استانداردها و بازرسی جوشکاری می‌شود. دسته‌بندی دیگری وجود دارد که بر اساس موقعیت جوش نام‌گذاری می‌شود. جوشکاری افقی (Horizontal Welding)، تخت (Flat Welding)، عمودی (Vertical Welding) و جوشکاری سربالا (Overhead Welding) در این دسته قرار می‌گیرند. هر یک نیز مهارت خاص خود را می‌طلبد. در دوره‌های آموزشی الفبای این اصطلاحات به طور کامل تدریس می‌شود. بدین شکل ابهامی در ذهن کارآموز باقی نمی‌ماند.

با توجه به اهمیت و بازار کار خوب رشته جوشکاری در کشور ما، در این مقاله به بررسی اصطلاحات مربوط به این حوزه پرداختیم. جوانان پرشوری که در صدد آموزش این تکنولوژی حرفه‌ای از مراکز زیر نظر فنی حرفه‌ای هستند، دقت کنند. سروش جاوید نام مجموعه‌ای است که دپارتمان‌های مختلفی در این شاخه و دیگر شاخه‌های اصلی دارد. متقاضیان می‌توانند به سایت این مجموعه مراجعه کنند و اطلاعات جامعی راجع به دوره‌ها، اساتید، آزمون‌ها و مدارک جمع‌آوری کنند.