اتصالات و قطعات جوش داده شده در یک سازه باید قابلیت تحمل تنش‌های استاتیک و دینامیک اعمال شده را داشته باشد. این موضوع در کیفیت اتصال نقش ویژه‌ای دارد. این جاست که اهمیت بازرسی جوش در مبحث کنترل کیفی مطرح می‌شود. برای اطمینان یافتن از کیفیت جوش و تطابق آن با استانداردها، لازم است قطعات جوشکاری شده مورد بازرسی قرار گیرند. در این مقاله از سروش جاوید به معرفی بازرس جوش و وظایف وی خواهیم پرداخت.
بازرسی جوش چیست؟
بازرسی جوش به عملیاتی گفته می‌شود که جهت کنترل کیفیت فرآیندهای جوشکاری و قطعات جوش خورده استفاده می‌شود. مهم‌ترین دلیل انجام بازرسی جوش، بررسی کیفیت اتصالات جوشکاری است. این ارزیابی توسط بازرس جوش و با توجه به کدها و استانداردهای خاصی انجام می‌شود که جهت فرایندهای طراحی، ساخت و اجرا پیاده‌سازی شده‌اند. خوب است بدانید صنایع مختلف، استانداردهای گوناگونی برای بازرسی جوش دارند و بسته به کاربرد قطعه باید استانداردهای مناسب را انتخاب نمود.
بازرسی جوش به سه دسته عملیات پیش از جوشکاری، حین جوشکاری و پس از جوشکاری تقسیم می‌شوند. هر مرحله بر اساس استانداردهای مخصوصی بررسی می‌شود که انجام آن به عهده بازرس جوش است.
شرایط بازرس جوش
در ادامه مبحث معرفی بازرس جوش ، خوب است بدانید یک بازرس جوش باید چه شرایطی داشته باشد :
• تسلط کامل به نقشه‌های مهندسی و توانایی درک اصطلاحات و علائم و استانداردهای بین‌المللی جوشکاری
• داشتن آگاهی کامل از متالورژی جوش
• داشتن توانایی تجریه و تحلیل مسائل و موارد مهندسی جوش
• تجربه بالا در بازرسی و شناخت عیوب جوش و روش‌های پیش‌گیری از وقوع این عیوب
• علاقه به حضور در محل پروژه
• توانایی و درک تدوین گزارش کنترل کیفیت
وظایف بازرس جوش
برای بازرسین جوش وظایفی در نظر گرفته شده است که به شرح زیر می‌باشد:
• ارزیابی و بررسی صلاحیت جوشکاران
• ارزیابی به کار‌گیری استانداردهای جوشکاری
• بررسی نحوه انبار کردن فلز پر‌کننده و سایر موارد مصرفی جوش
• تحلیل ترکیب شیمیایی و خاصیت‌های مکانیکی با توجه به گزارشات
• کنترل خریدها به منظور اطمینان یافتن از درستی مواد جوشکاری
• تفسیر نقشه‌های جوشکاری
• تهیه گزارش‌های جوش
• پیروی از دستورالعمل‌های مشخص
• عدم ایجاد تعویق در تصمیم‌گیری ها
بازرسی جوش چه مراحلی دارد؟
همان طور که در قسمت معرفی بازرس جوش گفته شد، بازرسی جوش سه مرحله دارد:
• بازرسی پیش از جوش
• بازرسی حین جوش
• بازرسی پس از جوش
در ادامه این مقاله به بررسی کامل هر کدام از این موارد خواهیم پرداخت.
بازرسی پیش از جوشکاری
در ابتدا باید از کیفیت مورد نظر پیش از شروع فرایند جوشکاری، باید از کیفیت کار و میزان حساسیت و تحمل سازه مطلع شد. تعداد طبقات، ضخامت ورق‌ها، نحوه اتصالات، موقعیت جغرافیایی و تجهیزات کارگاهی از موارد است که باید مورد بررسی قرار گیرد. عموما در هر مورد می‌توان از منابع بین‌المللی برداشت‌های ابعادی متناسب با کار اقتباس نمود. مهم‌ترین مواردی که پیش از جوشکاری باید مد نظر قرار بگیرند عبارتند از:
• دهانه ریشه
• زاویه شیار
• پشت بند
• ترازبندی اتصال
پس از این مراحل، نوبت به تحلیل روش جوشکاری می‌رسد. برای اسکلت‌های پودر از روش‌های الکترود دستی و جوشکاری زیر پودری و به ندرت از جوشکاری گاز محافظ استفاده می‌شود. در این مرحله بازرسی مواد مصرفی، تجهیزات حوشکاری، برشکاری و حرارتی اهمیت ویژه‌ای دارد.
در نهایت بازرس دستورالعمل جوشکاری متناسب با سازه را تهیه و تدوین می‌نماید. در این دستورالعمل نوع جوشکاری، نوع مواد مصرفی و ضخامت آن، نوع الکترود مصرفی و قطر آن، ترتیب جوشکاری، مشخصات دستگاه جوش، نحوه جوشکاری و سایر موارد به طور دقیق ذکر شود.
بازرسی حین جوشکاری
بازرسی در حین جوش مرحله بسیار مهمی است، زیرا با بررسی موارد مختلف از هرگونه موردی که باعث افت کیفیت جوش شود، جلوگیری به عمل می‌آید. در ادامه مبحث معرفی بازرس جوش، به مهم‌ترین فرآیندهای جوشکاری که لازم است یک بازرس با آن آشنا باشد، اشاره خواهیم نمود:
• فرایند جوش با استفاده از شعله (OFW)
• فرایند جوش قوس الکتریکی بر روی الکترود غیرمصرفی با محافظت گاز (GTAW)
• فرایند جوش قوس الکتریکی بر روی الکترود پوشش‌دار (SMAW)
• فرایند جوش قوس الکتریکی بر روی سیم جوش مصرفی در زیر پودر (SAW)
• فرایند جوش قوس الکتریکی بر روی سیم جوش توپر مصرفی با محافظت گاز (GMAW)
• فرایند جوش مقاومتی (RW)
• فرایند جوش قوس الکتریکی بر روی سیم جوش توخالی مصرفی با محافظت گاز (FCAW)
بازرسی در این مرحله با کنترل نحوه اتصال جوش در زوایای پخ‌سازی، فواصل ریشه اتصال پیشانی اتصال شروع می‌شود. همچنین بازرسی توالی جوش، استفاده از قیود، گیره‌ها و سایز تمهیدات نیز امری ضروری است.
کنترل تمزکاری و حذف سرباره در میان پاس‌های جوشکاری و بررسی پیش گرم کردن مواد و حفظ درجه حرارت بین پاسی نیز ضروری است. به خاطر داشته باشید جوشکاری در شرایط زیر غیر مجاز است:
• درجه حرارت محیط کمتر از 18 درجه باشد.
• درجه حرارت ففلز پایه جوش کمتر از صفر باشد.
• سطح کار مرطوب باشد.
• کار در معرض وزش باد با سرعت بسیار زیاد است.
• پرسنل در شرایط غیر متعادل هستند.
بازرسی پس از جوشکاری
پس از معرفی بازرس جوش، باید بدانید بازرسی‌های پس از جوشکاری را می‌توان به دو دسته مخرب و غیر مخرب تقسیم نمود. در بازرسی مخرب، کنترل کیفیت اتصال با تخریبا قطعات همراه است. در بازرسی غیر مخرب آسیبی به قطعات نمی‌رسد. مهم‌ترین آزمون‌های مخرب در کنترل کیفیت عبارتند از:
• بازرسی ذرات مغناطیسی (MT)
• بازرسی التراسونیک (UT)
• بازرسی مایع نافذ (PT)
• تست جریان گردابی (ET)
• تست رادیوگرافی (RT)
• بازرسی چشمی (VT)
از عیوب مهمی که باید در این مرحله شناسایی شوند می‌توان به تخلخل، ترک، نفوذ ناقص، ذوب ناقص، ترک، ناخالصی سرباره و گرده جوش اضافی اشاره نمود. تحلیل علت رخ داد این موارد نیز به عهده بازرس جوش است.
کلام نهایی
در این مقاله به معرفی بازرس جوش پرداختیم و دانستیم که بازرس جوش کیست و چه وظایفی دارد. وظایف بازرس جوش بسیار حیاتی و مهم است، زیرا مستقیما با حفط سلامت سازه در اراتباط است. در صورت تمایل به آموزش حرفه جوشکاری، می‌توانید از دوره تخصصی آموزش جوشکاری آموزشگاه سروش جاوید بهره‌مند شوید.
