نکاتی برای برق کشی ساختمان
یکی از مهمترین مشکلات ساختمان ها (علی الخصوص ساختمان های مسکونی) مصرف بالای انرژی، در اکثر کشورهای در حال توسعه است. اتلاف انرژی بابت عدم رعایت اصول طراحی و لوله کشی برق ساختمان در ساختمان های مسکونی دارای اثرات منفی اقتصادی و زیست محیطی است که کمتر مورد توجه مهندسان طراحی لوله کشی برق ساختمان در این کشورهاست.
با وجود بهبود رعایت قوانین طراحی لوله کشی برق ساختمان و نیز رعایت اصول مصرف انرژی در ساختمان ها (علی الخصوص ساختمان های مسکونی) در ایران، درصد بالایی از ساختمان ها به علت عدم نظارت صحیح و در بیشتر موارد عدم اطلاع و داشتن دانش فنی بروز متخصصین برق (تکنیسن های برق ساختمان) ، رعایت 100 درصد اصول به درستی در طراحی لوله کشی برق ساختمان صورت نمی گیرد.
لذا مهمترین نکته جهت ایجاد آرامش و راحتی در محیط داخلی یک ساختمان (مسکونی، اداری، تجاری) نه تنها بهره گیری از طرح لوله کشی صحیح برق ساختمان هست بلکه کلیه شرایط در ساخت بنای (دیوارها، سقف، کف و ...) متناسب با طرح لوله کشی برق انجام شده می بایست رعایت گردد. رعایت ایمنی توسط برقکار ساختمان (برقکاری که از علم روز لوله کشی برق ساختمان تبعیت می کند) و حفظ نهایت دقت و ظرافت منجر می شود تا شما یک ساختمان با طرح برقکاری استاندارد و ایمن را داشته باشید. در این مقاله از سایت سروش جاوید سعی به بیان توضیحاتی پیرامون اصول لوله کشی برق ساختمان شده است تا شما نیز حتی به عنوان مالک ساختمان خواهان اجرای این اصول توسط برقکار ساختمان خود باشید.
چندین نکته در برق کشی ساختمان می بایست رعایت گردد:
• طراحی صحیح برق کشی ساختمان و مشخص شدن جایگاه کلیدها و پریز با رعایت استانداردهای برق ساختمان در گام اول
• انتخاب قطر و طول داکت مخصوص برق در بخش های مختلف ساختمان و متناسب با طرح انجام شده (قطر داکت متناسب با تعداد کابلهای برقی که از مسیر عبور می کنند باشد).
• انتخاب صحیح نوع روشنایی (لامپ و ...) متناسب با شرایط ساختمان
در ادامه توضیحاتی کوتاه در رابطه با مراحل لوله کشی برق ساختمان ارائه می شود.
1. انتخاب طرح لوله کشی برق ساختمان
در هر بنا و ساختمانی با توجه به کاربری فضای داخلی و بهره گیری از روشنایی طبیعی روز، یک طرح و نقشه مخصوص لوله کشی برق ساختمان می بایست تهیه شود. این نقشه می بایست شامل علایم و نشانه های مخصوص محل قرارگیری لوله ها (داکت ها) برق و همچنین مشخص شدن سیستم روشنایی، صوتی، کلید، پریق برق، سیم کشی تلفن، آنتن، سیستم های هوشمند، آیفون و ... باشد. بهترین زمان جهت طراحی لوله کشی برق ساختمان قبل از آغاز پیاده سازی بنای ساختمان هست چرا که متناسب با طرح می بایست شیارزنی های سطحی و یا عمقی در بنا متناسب با طرح لوله کشی برق ساختمان ایجاد شود.
2. انتخاب داکت های مخصوص
در انتخاب داکت های می بایست دقت کنیم که داکت به طور انحصاری فقط برای کابلهای برق باشد و مشترک برای سایر کابلها لحاظ نشود. ابعاد داکت متناسب با سطح مقاطع تعداد کابلهایی که از آن عبور می کند لحاظ شود. وفضای لازم جهت عبور حرارت بین کابلها در داکت لحاظ شود. محل استقرار داکت دقیقاً پشت دیوار پاگرد راه پله و یا راهرو مشاع و مشترک طبقات می باشد. داکت از پایین ساختمان تا بالاترین سقف می بایست اجرا گردد. دیوار اطراف داکت باید حداقل cm12 باشد.
3. انتخاب صحیح نوع روشنایی
در انتخاب نوع روشنایی های برق هر ساختمان میبایست مواردی را رعایت کرد مثلا برق ساختمان برای اتاقهای نشیمن و اتاقهایی که از آنها بیشتر استفاده میشود در طرف جنوب ساختمان قرار گرفته باشد به این ترتیب از نور طبیعی خورشید استفاده کرده و در زمستان نیز بیشترین بهره را از گرمای خورشید ببرید
• برای اتاقهایی که بیشتر از آنها استفاده می شود از لامپ های کم مصرف استفاده شود.
• برای هر روشنایی (لامپ) از کلید مجزا جهت روشن/خاموش کردن استفاده شود.
• از قراردادن پریزهای و کلیدهای برق در محل های که دسترسی راحتی ندارند اجتناب شود.
به طور کلی می توان گفت تکنسین ها و مهندسین برق ساختمان نیز می بایست روزانه اطلاعات خود را بروز نگه دارند و از استانداردهای روز جهت برق کشی ساختمان و بناها استفاده کنند. حتی این دانش برای مالکان بناها و ساختمان ها جهت ایجاد یک محیط امن و کنترل و نظارت بهتر بر عملکرد تکنیسین ها و مهندسی برق ساختمان الزامی است.
محاسبه ظرفیت و جریان مجاز سیم ها
یکی از مهم ترین نکات در لوله کشی برق ساختمان، انتخاب سیم و کابل مناسب بر اساس جریان عبوری و طول مسیر است. استفاده از سیم با ظرفیت پایین تر از نیاز مصرفی، می تواند منجر به گرم شدن سیم، آسیب به عایق ها و خطر آتش سوزی شود، در حالی که استفاده از سیم با ظرفیت خیلی بالاتر از نیاز، علاوه بر افزایش هزینه، کارایی بهینه سیستم را کاهش می دهد.
برای محاسبه جریان مجاز سیم ها، باید عوامل زیر را در نظر گرفت:
1. نوع و جنس کابل: سیم های مسی دارای مقاومت کمتر و جریان کشی بالاتری نسبت به سیم های آلومینیومی هستند.
2. سطح مقطع هادی: هر چه سطح مقطع سیم بزرگ تر باشد، جریان بیشتری را می تواند تحمل کند. به طور مثال، سیم ۲٫۵ میلی متر مربع برای روشنایی و سیم ۴ یا ۶ میلی متر مربع برای پریزها و وسایل پرمصرف معمول است.
3. طول مسیر سیم: طولانی تر بودن مسیر، باعث افت ولتاژ و نیاز به سیم با سطح مقطع بیشتر می شود.
4. دما و شرایط محیطی: سیم هایی که در محیط های گرم یا بسته قرار می گیرند، جریان کمتری را می توانند تحمل کنند، بنابراین باید ضریب تصحیح جریان را لحاظ کرد.
در بسیاری از کشورها، از جدول های استاندارد جریان مجاز سیم ها مطابق با استاندارد IEC یا استاندارد ملی ایران (ISIRI) استفاده می شود. به عنوان مثال، جریان مجاز سیم مسی ۲٫۵ میلی متر مربع در نصب درون لوله حدود ۲۰ آمپر و سیم ۴ میلی متر مربع حدود ۲۵–۳۰ آمپر است، اما این مقادیر بسته به نوع نصب و شرایط محیطی قابل تغییر است.
به طور خلاصه، انتخاب سیم مناسب بر اساس جریان مصرفی، طول مسیر و شرایط محیطی، پایه ایمنی و عملکرد بهینه سیستم برق ساختمان است و از بروز خطرات احتمالی جلوگیری می کند.
اصول ایمنی در لوله کشی برق ساختمان
رعایت ایمنی در لوله کشی برق ساختمان، هم سلامت افراد و هم عملکرد پایدار سیستم برق را تضمین می کند. برای این منظور باید به چند اصل کلیدی توجه داشت:
• استفاده از تجهیزات استاندارد: سیم ها، کابل ها، لوله ها و جعبه های تقسیم باید مطابق استانداردهای ملی و بین المللی مانند مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان و استاندارد ISIRI باشند.
• اتصال به زمین و کلیدهای محافظ جان (RCD): نصب سیستم ارتینگ و کلیدهای محافظ جان برای جلوگیری از برق گرفتگی و حفاظت از تجهیزات الزامی است.
• خمکاری و نصب صحیح لوله ها: رعایت فاصله های مجاز، خمکاری استاندارد و عدم وارد کردن فشار بیش از حد به سیم ها، از آسیب مکانیکی و افت ولتاژ جلوگیری می کند.
• تفکیک مدارها: مدارهای روشنایی، پریزها و تجهیزات پرمصرف باید جدا شده و توسط فیوزهای مخصوص محافظت شوند.
• استفاده از لوله های مقاوم و غیرقابل اشتعال: به ویژه در مسیرهای زیر کف یا دیوار، لوله های گالوانیزه یا پلی آمید مقاوم در برابر ضربه و حرارت باید استفاده شوند.
• دسترسی آسان به جعبه های تقسیم و اتصالات: جعبه ها و اتصالات باید به گونه ای نصب شوند که تعمیر، بررسی و تعویض قطعات بدون نیاز به تخریب انجام شود.
• بازرسی و نظارت فنی: نصب و اجرای لوله کشی باید تحت نظر مهندس برق یا کارشناس مجرب انجام شود تا استانداردهای ایمنی رعایت گردد.
• ایمن سازی محیط کار: استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) و قطع جریان برق هنگام کار، از حوادث حین نصب جلوگیری می کند.
این نکات پایه ای، چارچوبی مطمئن برای اجرای ایمن لوله کشی برق ساختمان ایجاد می کنند و رعایت آنها برای هر پروژه ضروری است.
نکات کلیدی در طراحی لوله کشی برق ساختمان برای محیط های خاص
طراحی لوله کشی برق در محیط های خاص، نیازمند دقت و رعایت اصول فنی ویژه است تا سیستم برق رسانی هم ایمن و هم پایدار باقی بماند. انتخاب نوع لوله اولین قدم است؛ بسته به شرایط محیطی می توان از لوله های گالوانیزه، PVC یا فلزی ضدزنگ استفاده کرد تا مقاومت کافی در برابر رطوبت، فشار و خوردگی ایجاد شود.
رعایت استاندارد حفاظتی و انتخاب درجه IP مناسب، از نفوذ گردوغبار و آب به سیستم جلوگیری می کند و عمر تجهیزات را افزایش می دهد. در محیط های خورنده، استفاده از پوشش های ضدزنگ یا رنگ اپوکسی برای محافظت از لوله ها ضروری است تا خوردگی و آسیب های ناشی از مواد شیمیایی کاهش یابد.
در مکان های با خطر انفجار یا وجود گازهای قابل اشتعال، نصب لوله ها و اتصالات ضدانفجار (Ex) الزامی است تا ایمنی کامل برقرار شود. مسیرهای لوله کشی نیز باید به گونه ای طراحی شوند که دسترسی آسان برای تعمیر، نگهداری و توسعه های آینده فراهم باشد و نیازی به تخریب ساختمان نباشد.
کیفیت رزوه و اتصالات لوله ها نیز از نکات مهم در محیط های خاص است؛ رزوه کاری دقیق باعث اتصال محکم و ایمن لوله ها می شود و اتصالات بدون رزوه معمولاً دوام و آب بندی کافی ندارند. رعایت این نکات، پایه ای برای طراحی حرفه ای و ایمن سیستم برق رسانی در شرایط دشوار و محیط های ویژه به شمار می آید.
جمع بندی
طراحی و اجرای لوله کشی برق در محیط های خاص نیازمند رعایت اصول فنی و استانداردهای ویژه است. انتخاب لوله مناسب، رعایت درجه حفاظتی IP، استفاده از پوشش های ضدزنگ، نصب اتصالات مقاوم و مسیرهای دسترسی آسان، پایه ای برای ایمنی و دوام سیستم برق ساختمان فراهم می کند.
برای کسانی که می خواهند در زمینه طراحی، نصب و نگهداری سیستم های برق ساختمان حرفه ای شوند، آموزشگاه سروش جاوید دوره های تخصصی و عملی ارائه می دهد. در این آموزشگاه می توانید با آخرین تکنیک ها، استانداردهای ملی و بین المللی و مهارت های کاربردی آشنا شوید و به یک متخصص توانمند در حوزه لوله کشی و تاسیسات برقی تبدیل شوید.
